„Sprawdzanie obecności” – relacja z uroczystości z okazji 75 rocznicy likwidacji getta w Pruszkowie

Z okazji 75 rocznicy likwidacji getta w Pruszkowie, lokalna młodzież szkolna z Gimnazjum nr 4 i Szkoły Podstawowej nr 6 wraz z kadrą pedagogiczną podjęła się zadania stworzenia uroczystości, która uczciłaby pamięć pruszkowskich Żydów, którzy w 1941 roku zostali wywiezieni na pewną śmierć do obozu w Treblince i innych.

Pomysł na widowisko powstał, gdy w 2007 roku w jednym z zapomnianych zakamarków Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Pruszkowie, nauczycielka Języka polskiego – Anna Zegadło znalazła stary dziennik lekcyjny Religii Mojżeszowej z roku szkolnego 1937/38. Dziennik okazał się istotnym śladem historii życia żydowskich dzieci, a także swoistym urzędowym rejestrem przedwojennego Pruszkowa. (Dziennik został przekazany do Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie). Co prawda nie ma pewności, czy lista w dzienniku jest kompletna, gdyż dziennik nie był prowadzony starannie, a poza tym część dzieci z żydowskich rodzin uczęszczało do szkoły żydowskiej „Ibryji” przy ul. Kraszewskiego, ale listę z dziennika możemy uznać za symboliczną inskrypcję na nagrobku pomordowanych.

Marian Skwara – lokalny publicysta i historyk, autor książki „Pruszkowscy Żydzi”, inicjator i propagator wiedzy o tematyce żydowskiej – postanowił zachęcić młodzież do działań na rzecz pamięci o historii ich własnego miasta. Dziennik, który jest materialną pozostałością po życiu pruszkowskich żydowskich dzieci, bardzo zbliżył uczniów do historii i spowodował, że ta tematyka stała im się bliska, bo w uczniach z 1937 roku zobaczyli swoich równolatków, kolegów ze szkolnej ławy. To wszystko było inspiracją do stworzenia widowiska pt.: „Sprawdzanie obecności”, w którym młodzież przybliżyła publiczności imiona i nazwiska rówieśników i uczciła pamięć o tych tragicznie pomordowanych. Wszystko odbyło się z piękną, wzruszającą oprawą muzyczną, która była zasługą chóru szkolnego pod kierownictwem Agnieszki Przybylskiej – nauczycielki muzyki. W całe przedsięwzięcie zaangażowało się liczne grono pedagogiczne, między innymi Justyna Schimanda i Elżbieta Tarnowska – opiekunki Szkolnego Koła Teatralnego, a także nauczycielka historii – Maria Stawska, która jest także jedną z opiekunek Kirkutu w Pruszkowie.

Widowisko oglądała sala pełna ludzi, a na uroczystości pojawiły się nie tylko władze miasta, ale również Rabin Joshua Ellis, który był wzruszony opowiedzianą historią i zaangażowaniem w przedsięwzięcie tak licznej grupy młodzieży.

Po przejściu na teren, gdzie niegdyś mieściła się synagoga uczniowie wraz z pomocą harcerzy zapalili znicze i umieścili w ziemi tabliczki z imionami i nazwiskami żydowskich dzieci – stworzyli symboliczną grupową macewę. Tam Rabin Joshua odmówił modlitwę po hebrajsku, a Proboszcz Parafii Św. Kazimierza zaprosił zebranych do wspólnej modlitwy i minuty ciszy.

Młodzież, która brała udział w widowisku, uczestniczy w różnych projektach historycznych. Uczniowie opiekują się cmentarzem żydowskim, przyjmują na wymiany młodzież z Izraela, a także promują pamięć o holokauście, zbliżając się tym samym do historii własnego miasta i kraju. Mają też plany na przyszłość, a pod skrzydłami swoich opiekunów podejmą się na pewno jeszcze niejednego przedsięwzięcia. Cała uroczystość zostanie na pewno w pamięci wielu przybyłych gości, a i dla wielu stanie się inspiracją do szukania i zdobywania wiedzy i podejmowania kolejnych działań.